|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
Tekenen met Rood
Natuurkrijt (rötelstein, pierre sanguine, red chalk) Literatuur over rood krijt Laatst bijgewerkt: 20 januari 2021  De eerste versie van dit artikel verscheen in augustus 2004. De verschillende pagina-onderdelen worden visueel onderbroken door fleurons. |
NIEUW Op 17 november 2020 is een Nederlandstalige publicatie uitgekomen getiteld " Tekenen met Rood krijt in de tijd van Antoine Watteau ". In deze studie komen diverse aspecten over leven en werken van Watteau aan de orde met het accent op zijn tekentechniek. Watteau's roodkrijt-gebruik wordt aan de hand van diverse praktische en theoretische aandachtspunten onder de loep genomen. Vanwege het feit dat Watteau in 2021 driehonderd jaar geleden is overleden, wordt uitgebreid visueel en textueel stilgestaan bij de locaties waar hij heeft geleefd en gewerkt. Vooral de plaats waar hij de laatste maanden van zijn leven heeft doorgebracht wordt onder een vergrootglas gelegd. De digitale versie van deze studie is in PDF-formaat beschikbaar via Google Books. Mocht u een volledig activeerbare digitale PDF-versie (9,85 Mb) willen ontvangen neem dan contact op per email met de auteur (zie mailadres linksboven op deze pagina).
Geraadpleegde Literatuur voor deze website:
- Amstel, C.P. van, Leidraad der Teekenkunst, Antwerpen, 1942. Teekenstiften . p. 7, Teekenen met rood krijt. p. 57. Collectie JCdH . Een eerdere druk, 64 pagina's, is uit 1930.
- Filippo Baldinucci (1624 –1697): Vocabolario Toscano dell'Arte del Disegno, 1681, p. 92.
- Baldwin Brown, G., Vasari on technique, being the introduction to the three arts of design, architecture, sculpture and painting, prefixed to the Lives of the most excellent painters, sculptors and architects by Giorgio Vasari, now for the first time tr. into English by Louisa S. Maclehose; ed. with introduction & notes by Professor G. Baldwin Brown Published 1907 by E. P. Dutton & co., J. M. Dent & co. in New York, London. p. 212-213 (red (chalk)
- Beal, Mary "A study of Richard Symonds. His Italian Notebooks and their Relevance to Seventeenth-Century Painting Techniques", Garland Publishing, Inc. New York & London 1984. p. 191- 192. Collectie JCdH
- Brard, Cyprien-Prosper, Minéralogie appliquée aux Arts, ou Histoire des Minéraux qui sont employés ...etc., Tome second, chez F.G. Levrault, Paris 1821. Peinture, dessin, crayons, pp 447-449.
- Burne-Jones, Georgiana, Memorials of Edward Burne-Jones, London, 1904. Deel 2, p. 322: The ancient red is a far more crimson and rosy tint than the dusty brown sticks they give us now, and I have understood always that the ancient red is exhausted and that we have fallen on evil days and can get no more of it, and I am always asking about it of every colourman I meet, in vain I am waiting till I can find one stick of the tint Correggio used.
- Cennini, C., Il Libro dell' Arte (1437 ?) Raadpleeg een engelse uitgave uit 1993 van Cennini's werk online (Thompson's vertaling uit 1933)
- Cennini, C., Il Libro dell' Arte (1437 ?) Raadpleeg een italiaanse e-book uitgave uit 1859 van Cennini's werk online
- Cennini, C., Il Libro dell' Arte (1437 ?), Engelse vertaling door Thompson Jr., D.V., New York, 1960. Chalk, tailors', p. 104, 108
- Cennini, C., Il Libro dell' Arte (1437 ?), Duitse vertaling door Verkade, P.W., Strassburg, 1916. Kreide, Gips, armenischen Bolus: p. 141, 144
- Chaperon, Paul-Romain (1732-1793): Traité de la peinture au pastel, Paris à Defer de Maisonneuve, 1788. p. 112 (zie pagina over "Krijtstiften")/ p. 113-114
- Gräff, Heinrich, Die kunst alle Arten der besten und neuesten, sowohl schwarzen als buntfarbigen Tinten zu machen, Vierte ganz veränderte Druck,1804 Leipzig, p. 61-69, p. 71 (toegevoegd na 1802: vertaling van artikel van Lomet)
- Guérin-Méneville, Félix-Édouard (?) Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine. vol.8 / . Par une société de naturalistes et d'agriculteurs. Nouvelle édition... - Déterville (Paris)-, à l ..., Volume 8 -- Edition 1817 pp. 389
- Guérin-Méneville, Félix-Édouard. Dictionnaire pittorosque d'histoire naturelle et des phénomènes de la nature. Rédigé par une société de naturalistes, sous la direction de M. F.-E. Guérin- avec planches gravées sur acier d'après les dessins de MM. de Sainson et Fries ... , Cosson, 1835. p. 380
- "Guide des archives départementales de Meurthe-et-Moselle: Série C - Administrations provinciales avant 1790. Nancy: Mines, poudres et salpêtres: C 313 Mémoires et statistiques (1785-1788)."
- Diderot et d'Alembert , L' Encyclopedie Livre: Dessin et Peinture, Paris, 1790. Planche II en begeleidende tekst op p. 5.
- Doerner, M., Malmaterial und seine Verwendung im Bilde, 13e druk, Stuttgart, 1971. Rote Farbkörper : p. 67-68. Collectie JCdH
- Duhamel fils, Journal des Mines, Volume 15, No. 89 Pluvoise An XII DES RICHESSES MINÉRALES DES MINES, USINES ET BOUCHES A FEU, etc. Bossange et Masson, 1803 . p. 323
- Dumas, M. "Traité de Chimie Appliquée aux Arts, Tome Troisième par M. Dumas, Paris, 1831" pp.. 35.
- Dupuy Du Grez, Bernard (1639-1720). Traité sur la peinture pour en apprendre la téorie et se perfectionner dans la pratique , par Me Bernard Dupuy Du Grez,.... 1699. p. 172-174, 234 & 467 (dig. 195-197 & 258, 300)
- Goeree, W. , Inleydinghe tot de al-gemeene Teycken-konst. 2e druk, Middelburgh, 1670. Koleurde Cryonnen.: p. 82. Collectie JCdH
- Gottesleben, Leo. Heimatbuch des Kreises St. Wendel 1951-1952, p. 26 t/m 32 (Geologische Beschreibung des Rötels und seine Verwendung im St. Wendeler Land) - kenmerken van Rötel.
- F. Goupil, F. "Le Pastel" (Collection Artistiques, Le Pastel, Simplifié et Perfectionné par F. Goupil, S. Bornemann, Paris, 1931, 62 pagina's) p. 24 , de samenstelling van rood krijt.
- Halle, Johann Samuel, Werkstäte der heutigen Künste oder die neue Kunsthistorie, Brandenburg und Leipzig, bey Johann Wendelin Halle und Johann Samuel Halle, 1761. pp. 290, 291, 292
- Harthoorn, J.L. , Onderzoek van tekenmaterialen met technische middelen. Een literatuurstudie aangevuld met technisch onderzoek van tekeningen uit het Leidse Prentenkabinet. Masterthesis Beeldende Kunst tot 1850, mei 2012 Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht . PDF-bestand. digitaal pp. 38.
- Hermbstädt, Sigismund Friedrich. Raadgever voor den burger en landman: bevattende een aantal voorschriften enz.,J. Römelingh, Groningen, 1823 – 2e druk, p. 74
- Jenner, Thomas, ‘A book of Drawing, Limning, Washing etc. OR, The Young-mans Time well Spent. ‘, M. Simmons, LONDON, 1652, 42 pp. , p. 2 en 4
- Jombert, Charles-Antoine: Nouvelle méthode pour apprendre à dessiner sans mâitre : enriche de 120 planches / Charles A. Jombert ; Abraham Bosse (graveur), Paris : Jombert, 1740. 38 pagina's tekst, 120 koperplaatgravures p. ...
- Jombert, Charles-Antoine: Méthode pour apprendre le dessin, Paris, 1755 , p 55. Vgl . teksten van Roger de Piles over sanguine etc.
- Langen, Johann / Willem Goeree. Anweisung Zu der Practic oder Handlung der allgemeinen Mahler-Kunst: Worinnen Nebenst derselben Fürtreffligkeit und Nutzen kürtzlich angezeiget wird, was einer zum gründlichen Verstand der Mahler-Kunst wissen muß, und wie man seine Übung, darinnen ein vollkommener Meister zu werden, anstellen soll. Johann Langen / Willem Goeree, Leipzig, 1756, p, 213
- Lomet, A.F. . MÉMOIRE sur la fabrication des crayons de páte de sanguine employés pour le dessin; par le citoyen A. F. LOMET., (artikel in: L'Esprit des journaux franc̜ais et étrangers, Ventose, An 8 de la République Française ( =1803), Volume 295, blz 227 )
- Lonitzer, Adam en Peter Uffenbach. "Kräuter-Buch und künstliche Conterfeyungen der Bäumen, Stauden, Hecken...." , 1630. p. 719
- Mandrella, D. , Catalogue d'exposition "Arcadie du Nord, dessins hollandais" du musée Condé à Chantilly, Paris/ Chantilly 2001. Wouwermans Philips (d'aprés). p.82 -83
- Meder, J. , Die Handzeignung, Ihre Technik und Entwicklung, 2e druk, Wien, 1923. Weisse Natur- und Kunstkreiden, Rötel enz. p. 117-133. Digitale versie van Meder's boek (2e druk, 1923).
Zie ook digitale versie van 1e druk van Meders boek: "Die Handzeichnung", Kunstverlag Anton Schroll & Co, GMBH in Wien, 1919
- Mendes da Costa, Emanuel: A natural history of Fossils Vol I, part I, Printed for L. Davis and C. Rhymers, against Grays-Inn-Gate, Holbourn, London, June 5, 1757, p. 9
- Musée des Beaux-Arts de Valenciennes, Quand la gravure fait illussion. Autour de Watteau et Boucher. Le dessin gravé au XVIIIe siècle, 11 novembre 2006 - 26 février 2007. Collectie JCdH
- Nieuwenhuis, Gerrit, Nieuwenhuis' woordenboek van kunsten en wetenschappen, Volume 8, A.W. Sythoff, Leiden, 1863, p. 209. Raadpleeg dit boek bij Google.
- Pernety, Dom Antoine-Joseph, DICTIONNAIRE PORTATIF DE PEINTURE, SCULPTURE ET GRAVURE AVEC UN TRAITÉ PRATIQUE DES DIFFERENTES MANIERES DE PEINDRE etc., A PARIS, Chez BAUCHE, Libraire, Quai des Augustins, a Sainte Geneviève, & à S. Jean dans le Désert, M. DCC. LVII.
- Perrot, Aristide Michel , Manuel du Dessinateur, Paris, 2e edition, 1829, pp. 126 ("dessin au crayon"). Eigen collectie JCdH. (digitaal Google: 3e druk 1832, vgl. blz. 68 , "sanguine") , 1e druk uitgekomen bij: Roret, Libraire, Rue Hautefeuille, Paris, 1827
- De Piles, Roger e.a.. Oeuvres diverses de M. de Piles. Tome Troisieme, contenant Les Elémens de Peinture Pratique. A Amsterdam et A Leipzig, 1767. pp. 33,39 t/m 42,188,198,199,282,287, 288. Raadpleeg dit boek bij Google (Zoekterm: la sanguine)
- Rosenberg e.a. , P. , Watteau 1684-1721, Catalogue d'exposition dans la Grand Palais, Paris, 1984. Margaret Morgan Grasselli, Les dessins de Watteau : La technique de Watteau en La méthode de travail de Watteau: p. 58-59. Collectie JCdH
- Savary des Bruslons, Jaques, Dictionnaire universel de commerce van Jacques Savary des Bruslons, Philémon-Louis Savary, Parijs, 1723. Volume I (p. 1600 en 1601) - Volume II
- Schmitt, Johannes, "Graben nach dem Rot der Erde", Edition Schaumberg, Gemeinde Tholey, 2011, pp. 25 t/m 28 (artikel van Glansdorp, Eric : Römerzeitliche Rötelverarbeitung im mittleren Saarland) Collectie JCdH
- Schmitt, Johannes , Graben nach dem Rot der Erde, Rötelbergbau an der Saar - vornehmlich im raum Theley - in 19. und 20. Jahrhundert , artikel: "Rötelgraben im Raum Theley vor 1815", Edition Schaumberg, Gemeinde Tholey 2011, p. 34 (fragment):
- Swillens, P.T.A. , Encyclopedie van de Schilderkunst en aanverwante kunsten, Utrecht, 1960. p. 93 (rood krijt) en p. 119 (papier). Collectie JCdH
- Watin, Jean-Fëlix (1728- ?), l'Art du peintre, doreur et vernisseur, Ouvrage Utile Aux Artistes & Aux Amateurs Qui Veulent Entreprendre de Peindre, Dorer & Vernir Toutes Sortes de Sujets et Bâtiments, Meubles, Bijoux, equipages &c, F. J. Desoer, Paris, 1772,
- Wintermute, A, Hoofdstuk 1: 'Le Pelerinage a Watteau, An Introduction to the Drawings of Watteau and his Circle' uit catalogus 'Watteau and His World. French Drawings from 1700 to 1750', New York/ Ottawa, 1999/2000
Aanvullende literatuurverwijzingen m.b.t. rood natuurkrijt resp. Watteau:
- Agricola, Georgius: De Natura Fossilium (oorspronkelijk in het Latijn geschreven en uitgekomen in 1546).
- Anne (Bride, Anne-Marie (?)) PDF 32 Mb: En Vaucluse, les ocres du Pays d'Apt et du versant sud du mont Ventoux, sur les chemins de vos vacances... (11-08-2015). Doorzoekbaar met bijv. "ocre rouge"
- Bach, Friedrich Teja, and Wolfram Pichler, eds., Öffnungen: Zur Theorie und Geschichte der Zeichnung (Munich: Fink, 2009), p. 109-37 (English text: "A Message from Raphael")
- Champion, Pierre, Notes critiques sur les vies anciennes d'Antoine Watteau, Éduard Champion, Paris, 1921
- Chaperon, Paul-Romain: Traité de la peinture au pastel, Paris, 1788. P. 112 (zie pagina over "Krijtstiften")
- Goncourt, E. et J. de, L'Art du XVIIIe siècle, Charpentier, 1881-1882, t. III; notules d'Edmond de Goncourt
- Concourt, Edmond and Jules de, French XVIII Century Painters, Phaidon, London, 1948
-Doherty, M. Stephen, Materials and Techniques of Renaissance Drawing,10 augustus 2004. Zie vooral de citaten van Matthew J. Collins.
- Guettard, Jean-Ëtienne, HISTOIRE L'ACADÉMIE ROYALE DES SCIENCES. ANNÉE MDCCLXII A PARIS, DE L'IMPRIMERIE ROYALE MCCLXIV (1764) blz. 30 t/m 35 SUR L'OCRE.
- Harley, R.D., Artists' Pigments (c. 1600-1836), London 1970;
- Hutter, H. Die Handzeichnung. Entwicklung, Technik, Eigenart, Wien, München 1966;
- Koschatzky, W., Die Kunst der Zeichnung, 7. Aufl., München 1991.
- Lavaller, P: Les techniques du dessin, 1943. P. 61. Bernard Palissy: ' Discours admirable de la nature' (1580)
- Macchia , Giovanni, L'opera completa di Antione Watteau, Rizolli Editore, Milano, 1968
- Mayer, D.D., and Pamela B. Vandiver. "Red Chalk: Historical and Technical Perspectives, Part II, A Technical Study," In Drawings Defined, edited by Walter Strauss, pp. 171-180, New York: Abaris Books, 1988.
- Mayhew, Timothy David, About old master drawing materials (artikel op internet, zonder datum)
- Nadaux, Andrë, Fabrique royale. Description et analyse des crayons de composition, de couleurs et de teintes, inventés et composés pour les artistes des Académies royales de peinture, sculpture et architecture, et amateurs,... par le sie.... 1780.
- Moore, Scott, Renaissance Style Drawing (Sanguine) -- A Tutorial (artikel op internet), 29 aug. 2007. Helaas zijn in dit artikel over het gebruik van roodbruine inkt, gemaakt van water gemengd met sanguinekrijtpoeder, de illustraties weggevallen. Vooral de link naar bepaalde delen van tekeningen van Michelangelo is interessant. Zie voor enkele illustraties uit het oorspronklijke artikel: deze link.
- Münster, Sebastian. de duitse theoloog en geograaf, schreef voor het eerst in het jaar 1544 (volgens bepaalde bronnen in zijn "Cosmographia", iets wat ik nog niet heb kunnen verifiëren): "Im Refier bei St. Wendel gräbt man Katzedonie und gut Rötelstein...." (in het gebied bij St. Wendel delft men Chalcedon en goede Rötelsteen....).
- Roland Michel, Marianne, The Golden Age of Sanguine, Extracts from the preface to the catalogue for the exhibition "Sanguines, Dessins Français du Dix-Huitième Siècle," shown in June at the Prenten_Prints Cailleux, Paris, and to be presented in November on the occasion of the opening of the Prenten_Prints CAILLEUX, GENEVA (22, rue Etienne Dumont) from 3rd to 30th November 1978. Of deze link.
- Rosenberg, Pierre, Entre pierre noire et sanguine, Du dessin au tableau, Poussin, Watteau, Fragonard, David et Ingres, Flammarion 2001
- Rosenberg, Pierre and Louis-Antoine Prat, Antoine Watteau, 1684-1721. Catalogue raisonné des dessins, Ars Libri Ltd. USA, 2000/2001.
- Teissig, K. ,Die Technik der Zeichnung, Prag 1983
- Watelet, Claude-Henri (1718-1786). Encyclopédie méthodique. Beaux-arts , dédiés et présentés a monsieur Vidaud de la Tour, conseiller d'État, et directeur de la Librairie. Tome premier [-deuxième]. 1791. trefwoord : "sanguine" en "crayon rouge". Diverse beschrijvingen.
- Watrous, James, The Craft of Old-Master Drawings, University of Wisconsin Press, 1970
- Zvereva, Alexandra, Portraits au crayon des Clouet, 2002/2003 (tot begin 2009 als artikel op internet), zie boekuitgave bij Amazon.com en artikel http://www.portrait-renaissance.fr/techniques.html)
Reacties en aanvullingen op bovenstaande onderzoeksresultaten of tips voor verder onderzoek zijn van harte welkom. Stuur een e-mailberichtje naar:
"Samenvoeging van twee opera's"
Illustratie uit: Le Théâtre italien de Gherardi, Tome IV,
Amsterdam, chez Michel Charles le Cene, 1721
Contains / containing: red chalk, rood krijttekening, krijttekening, Sanguina, Sanguinas, Sketches, Sketched, Schémas, Croquis, Zeichnungen, Skizzen, dessin, dessiner, Tekening, Schets, Sanguina sobre papel, rood krijt, sanguine chalk, Bergrot, Eisenrot, Rotocker, Rotstein, Rubrica, red chalk drawing, red drawing chalk, crayonnées avec de la sanguine, le crayon rouge, terre rouge, de la pierre d'Italie, sanguine d'Angleterre, la pierre de sanguine, craie rouge, lapis rosso, rode bolus, red bole, terra di Pozzuoli, disegnare, disegni , sanguigna, disegno a sanguigna, sanguine brûlée (reddish-brown chalk), tiza roja, red chalk, gis rojo, sanguine pencil, pierre sanguine, sanguinekrijt, sanguine chalk, sanguine crayon, crayon sanguine, chalk crayon, red crayon, red clay, red chalk sticks, red chalk drawings, sanguine drawings, Red Bole, Bolo Rosso, Terre Bolari, Bolo Color Brunus, Terra Sigillata, Bolo di Boemia, Terra di Lemnos, Bolo Orientale, Argilla Ocrosa, Bolo Armeno, Bolo Armeniacos, Gilders Clay (red bole), lápiz rojo, roodkrijttekening ;
